کد مطلب:107062 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:154
[صفحه 725] امام (ع) در سخن دیگری راجع به همین مطلب می فرماید: (كسی از ایشان به دست و زبان و دل، كار زشت را انكار می كند، او همه ی نیكیها را جامع است، و كسی از آنان به زبان و دل انكار می كند. نه به دست، او تنها به دو خصلت دست یافته اما یك خصلت را از دست داده است و كسی از آنها تنها به دل انكار می كند، نه به دست و زبان، چنین كسی دو خصلت را از دست داده است كه آنها بهترین خصلتهای سه گانه است، و به یك خصلت چنگ زده است، و بعضی از مردم، كار زشت را نه به زبان انكار می كنند و نه به دل و نه به دست پس چنین كسانی مردگانی میان زندگانند و همه ی اعمال خوب و جهاد در راه خدا در قبال امر به معروف و نهی از منكر بیش از آب دهان در دریای پهناور نمی باشد، امر به معروف و نهی از منكر اجل را نزدیك نمی كند و روزی را كم نمی سازد، و بهترین حالت امر به معروف و نهی از منكر سخن حقی است كه در نزد پادشاه ستمگر گفته شود. امام (ع) در این زمینه به روش طبیعی معمول سخن گفته است، توضیح آن كه مطابق جریان عادی انسان، اول به قلب، بعد به زبان و پس از آن با دست- اگر بتواند- از كار زشت جلوگیری می كند. و گاهی به صورت دیگری انجام می گیرد، و بنابراین مرد م به شش دسته تقسیم می شوند: كسی كه به دل تنها نهی از منكر می كند، یا به زبان تنها و یا با دست تنها و یا با دل و زبان، و یا دل و دست، و یا با زبان و دست. بدان كه امر به معروف و نهی از منكر وابسته به همند، زیرا معروف و منكر گاهی نقیض یكدیگر و یا در قوه ی نقیضند، در آن صورت نهی از منكر، مستلزم امر به معروف، و امر به معروف مستلزم نهی از منكر است، روشن است كه آن دو جامع تمام خصلتهای نیكند. زیرا هر خصلت نیكی معروف است، پس امر به معروف به طور مطلب، امر به تمام نیكیهاست و ترك هر خصلت نیكی، منكر است پس انكار منكر مستلزم امر به تمام نیكیهاست. و چون این سه نوع از انكار منكر فضیلتهایی تحت فضیلت عدالتند، باید آنها را از خصلتهای نیك شمرده، و از طرفی- چنانكه اشاره كردیم- چون انكار منكر مستلزم سایر فضایل است پس آن كه به طور مطلق (با قلب و زبان و دست) عمل منكر را انكار می كند، مستكمل جمیع خصلتهای نیك است و آن كه انكار با دست را ترك گوید یك خصلت را از دست داده و به دو خصلت چنگ زده و آن كه با دست و زبانش نهی از منكر نكرد، دو خصلت بهتر از سه خصلت را از دست داده است، و این دو خصلت از آن جهت اشرفند كه بیشتر اوقات باعث از بین رفتن منكر می گردند، برخلاف سومی كه چنین اثری را ندارد، و هر كس هر سه مرحله را ترك گوید، بسزا باید او را در عین زنده بودن، مرده خواند، چه او هیچ فضیلتی را ندارد. و كلمه ی میت در اینجا استعاره است. عبارت: و ما اعمال البر... لجی، برای بزرگداشت این دو فضیلت است امام (ع) همه ی اعمال نیك را نسبت به امر به معروف و نهی از منكر آب دهانی در دریایی پهناور دانسته است، و وجه شبه آن است كه هر خصلتی از كارهای نیك نسبت به آن دو- مانند آب دهان نسبت به دریا- جزئی است و تمام نیكیها برخاسته ای از آنهاست. و عبارت: فان الامر... رزق صغرای قیاس مضمری است كه بدان وسیله تشویق به امر به معروف و نهی از منكر نموده است، و كبرای مقدر چنین است: هر چه باعث نزدیكی اجل و كاهش روزی نگردد پس نباید از آن ترسید. بعد به بهترین نوع آنها اشاره فرمود كه سخن عدل است در برابر پادشاه ستمگر به قصد جلوگیری از ستم او.
صفحه 725.